AI đang mở ra những cơ hội mới trong việc hỗ trợ đọc sách, nhưng đồng thời cũng đặt ra nhiều thách thức mà người dùng cần cân nhắc để không làm ảnh hưởng đến trải nghiệm đọc.
AI dựa vào thuật toán và dữ liệu đầu vào để diễn giải nội dung, nhưng không phải lúc nào cũng hiểu đúng ý nghĩa sâu sắc hoặc những ngữ cảnh phức tạp. Một câu văn mang tính mỉa mai, ẩn dụ hoặc giàu tính biểu tượng có thể bị AI hiểu theo nghĩa đen. Chẳng hạn, trong tác phẩm 1984 của George Orwell, câu nói "Chiến tranh là hòa bình" có thể bị diễn giải sai thành một tuyên bố logic, thay vì được hiểu như một sự chỉ trích về tuyên truyền chính trị. Điều này làm giảm giá trị nghệ thuật và thông điệp mà tác giả muốn truyền tải đến người đọc.
AI chủ yếu dựa trên cơ sở dữ liệu có sẵn, nhưng chất lượng và độ cập nhật của dữ liệu này không phải lúc nào cũng hoàn hảo. Khi phân tích các tác phẩm cổ điển hoặc văn bản tôn giáo như Kinh Thánh, AI có thể đưa ra thông tin không chính xác hoặc bỏ qua các chi tiết quan trọng do hạn chế về dữ liệu nguồn. Vì vậy, người đọc cần kiểm chứng thông tin từ các nguồn đáng tin cậy khác để tránh hiểu lầm hoặc tiếp nhận những nội dung sai lệch.
Một hạn chế lớn của AI là nó không có cảm xúc và kinh nghiệm cá nhân, khiến cho các phân tích của nó trở nên máy móc, thiếu đi sự đồng cảm. Ví dụ, khi phân tích bài thơ Tiếng Thu của Lưu Trọng Lư, AI có thể nhận diện được các hình ảnh mùa thu và nỗi buồn, nhưng nó không thực sự cảm nhận được sự tinh tế trong cảm xúc của tác giả. Chính sự thiếu hụt này có thể làm giảm khả năng kết nối cảm xúc giữa người đọc và tác phẩm.
Sự tiện lợi mà AI mang lại có thể khiến người đọc dần trở nên lười biếng trong việc tư duy và tự khám phá nội dung. Nếu chỉ dựa vào tóm tắt hoặc phân tích do AI cung cấp, người đọc có thể bỏ qua việc tự mình đọc toàn bộ cuốn sách. Điều này dẫn đến mất đi trải nghiệm thực sự và làm giảm khả năng phát triển tư duy phản biện cũng như kỹ năng đọc hiểu.
AI hoạt động dựa trên dữ liệu mà nó đã được đào tạo, điều này có nghĩa là không phải lúc nào nó cũng bao quát đầy đủ các nội dung đa dạng. Những cuốn sách ít phổ biến, các tác phẩm cổ, hoặc văn học đến từ các nền văn hóa nhỏ có thể không nằm trong kho dữ liệu của AI. Điều này có thể khiến AI đưa ra phân tích thiếu chính xác hoặc không đủ sâu sắc. Vì thế, người đọc cần chủ động tìm kiếm thêm thông tin từ nhiều nguồn khác để đảm bảo có được cái nhìn toàn diện hơn.
Mỗi người đọc đều có cách cảm nhận riêng về một cuốn sách, nhưng AI lại có xu hướng chuẩn hóa nội dung và gợi ý. Điều này đôi khi làm mất đi tính cá nhân hóa trong cách người đọc tương tác với tác phẩm. Ví dụ, trong Hoàng Tử Bé của Antoine de Saint-Exupéry, mỗi người có thể có những cảm nhận khác nhau về ý nghĩa của "bông hoa" hay "chú cáo". Tuy nhiên, AI có thể đưa ra phân tích máy móc, áp đặt một cách hiểu chung thay vì khuyến khích người đọc tự suy ngẫm và liên hệ với chính mình.
Việc sử dụng AI trong đọc sách đôi khi đòi hỏi người dùng cung cấp dữ liệu cá nhân như lịch sử đọc hoặc ghi chú cá nhân, điều này có thể gây ra những rủi ro về quyền riêng tư. Nếu một nền tảng AI sử dụng dữ liệu này để gợi ý quảng cáo hoặc chia sẻ với bên thứ ba mà không có sự cho phép, điều đó có thể ảnh hưởng đến quyền lợi của người dùng. Vì vậy, khi sử dụng AI, người đọc cần thận trọng với các điều khoản bảo mật và quyền riêng tư.
Một phần giá trị quan trọng của việc đọc sách đến từ khả năng thảo luận, chia sẻ ý kiến với bạn bè, gia đình hoặc trong các nhóm đọc sách. Tuy nhiên, sự phụ thuộc quá mức vào AI có thể làm giảm những tương tác xã hội này. Thay vì thảo luận về một tác phẩm như Những Người Khốn Khổ trong một câu lạc bộ sách, người đọc có thể chỉ tham khảo phân tích của AI, dẫn đến mất đi cơ hội tiếp nhận những góc nhìn đa chiều từ người khác.
Một số nền tảng AI cung cấp các tính năng cao cấp như phân tích sâu, gợi ý cá nhân hóa, hoặc dịch thuật chất lượng cao nhưng lại yêu cầu người dùng trả phí. Để sử dụng đầy đủ những tính năng này, người đọc có thể phải chi trả một khoản phí định kỳ. Điều này có thể trở thành một trở ngại đối với những người yêu sách nhưng có ngân sách hạn chế. Vì vậy, cần cân nhắc giữa việc sử dụng AI miễn phí hoặc tìm kiếm các giải pháp thay thế phù hợp với nhu cầu của mình.
AI có thể làm thay đổi cách con người tiếp cận sách, nhưng đồng thời cũng có nguy cơ làm mất đi giá trị truyền thống của việc đọc như một hành trình cá nhân để khám phá và cảm nhận. Khi một người sử dụng AI để đọc và phân tích toàn bộ cuốn Nhật Ký Anne Frank, họ có thể nhận được đầy đủ thông tin nhưng lại mất đi sự kết nối cảm xúc mà chỉ có việc tự mình đọc từng dòng nhật ký và suy ngẫm mới có thể mang lại.
AI mang lại nhiều tiện ích trong việc hỗ trợ đọc sách, nhưng đồng thời cũng đặt ra những thách thức đáng kể. Điều quan trọng là người đọc cần nhận thức được những giới hạn và rủi ro này, từ đó biết cách kết hợp giữa AI và phương pháp đọc truyền thống để có được trải nghiệm trọn vẹn, phong phú và ý nghĩa nhất.